100. rocznica śmierci Henryka Sienkiewicza

fot. polona.pl

Mija 100 lat od śmierci jednego z najwybitniejszych, a także najpopularniejszych pisarzy polskich - Henryka Sienkiewicza. Autor Trylogii, Quo vadis czy i Krzyżaków zmarł w Vevey w Szwajcarii 15 listopada 1916 r.

Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej. Był pisarzem, publicystą, społecznikiem. To laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, kawaler francuskiej Legii Honorowej, członek zagraniczny Serbskiej Akademii Nauk i Umiejętności.

Na 2016 rok przypada 170. rocznica urodzin i 100. rocznica śmierci pisarza. Sejm i Senat RP pod koniec 2015 roku przyjęły uchwałę ustanawiającą rok 2016 Rokiem Henryka Sienkiewicza. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wspólnie z podległymi instytucjami kultury podjęło działania mające na celu popularyzację osoby pisarza i jego twórczości.

Pisarz

Twórczość literacką Henryk Sienkiewicz rozpoczął, pisząc nowele. Dzięki licznym tłumaczeniom przyniosły mu one pewną popularność międzynarodową. Opisywał w nich dramatyczne losy wsi pouwłaszczeniowej (Szkice węglem), zastanawiał się nad kwestią wychowania wiejskich dzieci (Janko Muzykant), przedstawił życie emigrantów bezradnych wobec obcej rzeczywistości (Za chlebem), poruszył problem tęsknoty za ojczyzną (Latarnik) i zagłady Indian (Sachem). Na szczyt sławy wyniosły go powieści historyczne. Najsłynniejsze to: Trylogia (cykl składający się z trzech dzieł: Ogniem i mieczem, Potop i Pan Wołodyjowski), Quo vadis i Krzyżacy.

Dzieła Sienkiewicza podbijały serca czytelników na całym świecie, na stałe wchodząc do kanonu lektur. Bestsellerem stała się powieść Quo vadis, entuzjastycznie przyjęta zarówno przez czytelników, jak i przez krytykę. Przyniosła Sienkiewiczowi rozgłos nie tylko w Polsce, ale i w niemal całej Europie, a także w Stanach Zjednoczonych.

Sienkiewicz był ponadto jednym z pierwszych na świecie pisarzy, po których utwory sięgnęli twórcy filmowi. Quo vadis doczekało się wielu ekranizacji. Pierwszy pełnometrażowy film powstał już w 1912 r., w reżyserii włoskiego reżysera Enrico Guazzoni. Ekranizacje utworów, zwłaszcza Krzyżaków i Trylogii, wpisały się w historię polskiego kina.

W uznaniu zasług Sienkiewicza w 1900 r. obchodzono uroczyście jubileusz dwudziestopięciolecia jego pracy twórczej, a społeczeństwo ofiarowało mu majątek ziemski w Oblęgorku pod Kielcami, w którym Sienkiewicz lubił spędzać letnie miesiące. Obecnie znajduje się tam muzeum pisarza.

Noblista

W 1905 r. Henryk Sienkiewicz uhonorowany został literacką Nagrodą Nobla za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu” i — jak podkreślili jurorzy — „rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”. Sienkiewicz wykorzystał uroczystość wręczenia Nagrody i ten szczególny dla siebie dzień, by mówić o Polsce, o nieistniejącym kraju: „Zaszczyt ten, cenny dla wszystkich, o ileż jeszcze cenniejszym być musi dla syna Polski! Głoszono Ją umarłą, a oto jeden z tysiącznych dowodów, że Ona żyje! Głoszono Ją niezdolną do myślenia i pracy, a oto dowód, że działa! Głoszono Ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać!” — powiedział.

Społecznik

Sienkiewicz mocno angażował się w wiele akcji społecznych. Był m.in. inicjatorem budowy pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie.

Sienkiewicz wielokrotnie wspierał swoim autorytetem akcje patriotyczne, np. protestował przeciwko prześladowaniom dzieci polskich we Wrześni, a w odezwach i artykułach domagał się autonomii dla Królestwa Polskiego.

Zawsze był wrażliwy na krzywdę innych. Wspomagał różne środowiska, np. z jego inicjatywy powstało sanatorium przeciwgruźlicze na Bystrem, uczestniczył w zbiórce pieniędzy na budowę kościoła w Zakopanem. W 1889 r. ufundował stypendium im. Marii Sienkiewiczowej dla chorych na gruźlicę artystów.

Ostatnią ważną inicjatywą pisarza było zorganizowanie, wraz z Ignacym Janem Paderewskim, Generalnego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, który powstał w Vevey w Szwajcarii po wybuchu I wojny światowej. Komitet gromadził żywność, lekarstwa, ubrania i pieniądze dla polskiej ludności w kraju.

Podróżnik

Sienkiewicz bardzo dużo podróżował. Zwiedził Europę i Amerykę. Był w Afryce. Nieustanne podróże spowodowane były też nieuleczalną chorobą żony, wymagającą pobytu w różnych uzdrowiskach europejskich. W drodze powstawały jego utwory, także te najsłynniejsze.

Henryk Sienkiewicz zmarł w Vevey 15 listopada 1916 r. W 1924 r. jego prochy zostały sprowadzone do wolnej już Polski i pochowane w katedrze św. Jana w Warszawie.

/źródło: MKiDN, Kronika Sejmowa nr 14 (833)/

powrót