„Archeologiczne księgi inwentarzowe dawnego Prussia-Museum. Die archäologischen Inventarbücher aus dem ehemaligen Prussia-Museum. Archeologičeskije inventarnyje knigi byvšego muzeja «Prussia»” (red. Anna Bitner-Wróblewska), Aestiorum Hereditas, tom I (Olsztyn 2008, 448 str., wyd. Archiwum Państwowe w Olsztynie, ISBN 978-83-61602-39-2).
Pełne opracowanie poświęcone ocalonym inwentarzom dawnego Prussia-Museum. Publikacja trójjęzyczna, bogato ilustrowana, przygotowana przez międzynarodowy zespół naukowców i konserwatorów z Polski, Niemiec i Rosji: Annę Bitner-Wróblewską, Monikę Bogacz-Walską, Wilfrieda Menghina, Tomasza Nowakiewicza, Christine Reich, Aleksandrę Rzeszotarską-Nowakiewicz, Andrzeja Ulewicza, Wojciecha Wróblewskiego i Anatolija Valujeva. Omawiany tom opatrzył wstępem Jacek Miler, dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Zarys dziejów archeologii w Prusach Wschodnich i historia Prussia-Museum stanowią wprowadzenie do problematyki. Warto zwrócić uwagę, że opublikowane zostały tu po raz pierwszy rękopisy planów zamku królewieckiego, gdzie mieściło się Prussia-Museum (przechowywane w Archiwum Państwowym w Olsztynie).
W kilku artykułach przestawiono burzliwe, powojenne losy kolekcji tego muzeum – zarówno w formie syntetycznej, jak i szczegółowej, dotyczącej losów zbiorów odnalezionych w Kaliningradzie i Berlinie. Zamieszczono tu także publikacje nieznanych dotąd, oryginalnych dokumentów – sprawozdań z ratowania tych zbiorów Prussia-Museum, które znalazły się na ziemiach polskich. Wyczerpująco przestawiono stan zachowania oraz poszczególne etapy konserwacji ksiąg inwentarzowych Prussia-Museum, a także ich treść i znaczenie naukowe. Książkę zamyka 250 tablic oryginalnych kart inwentarzy.
JACEK MILER
Wprowadzenie • Einleitung Вступление................ 6
TOMASZ NOWAKIEWICZ
Zarys dziejów archeologii w Prusach Wschodnich • Archäologie in Ostpreußen - Geschichtlicher Überblick • Археология в Восточной Пруссии - исторический очерк................10
ALEKSANDRA RZESZOTARSKA-NOWAKIEWICZ
Prussia-Museum w Królewcu Das Prussia-Museum in Königsberg • Музей «Пруссия» в Крулевце................32
ANNA BITNER-WRÓBLEWSKA
Śladami kolekcji Prussia-Museum (1943-2008) • Auf den Spuren der Kollektion des Prussia-Museums (1943-2008) • По следам коллекции музея «Пруссия» (1943-2008................ 46
Aneks 1 • Anhang 1 • Приложение 1 ................62
Aneks 2 • Anhang 2 • Приложение 2................ 66
CHRISTINE REICH, WILFRIED MENGHIN
Prussia-Sammlung w Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie • Die Prussia-Sammlung im Museum für Vor- und Frühgeschichte,Berlin • Коллекция «Пруссия» (Prussia-Sammlung) в берлинском Museum für Vor- und Frühgeschichte................68
ANATOLIJ VALUJEV
Historia odkrycia ksiąg inwentarzowych i części zbiorów Prussia-Museum w Kaliningradzie • Entdeckungsgeschichte der Inventarbücher und Teile der Sammlungen des Prussia-Museums in Kaliningrad • История обнаружения инвентарных книг и части коллекций музея «Пруссия» в г. Калининграде................ 98
MONIKA BOGACZ-WALSKA, ANDRZEJ ULEWICZ
Stan zachowania, przyczyny zniszczeń oraz konserwacja ksiąg inwentarzowych dawnego Prussia-Museum • Erhaltungszustand, Beschädigungsursachen und Konservierung der Inventarbücher des ehemaligen Prussia-Museums • Состояние, причины повреждений и реставрация инвентарных книг бывшего музея «Пруссия»................ 110
ANNA BITNER-WRÓBLEWSKA, TOMASZ NOWAKIEWICZ, ALEKSANDRA RZESZOTARSKA-NOWAKIEWICZ, WOJCIECH WRÓBLEWSKI
Treść i znaczenie odzyskanych ksiąg inwentarzowych Prussia-Museum • Inhalt und Bedeutung der wieder gewonnenen Inventarbücher des Prussia-Museums • Содержание и значение возвращенных инвентарных книг музея «Пруссия»................ 128
Literatura • Literatur • Литература................ 190
Tablice • Tafeln •Таблице................198