Wśród obiektów zebranych przez słynnego niemieckiego filmowca są m.in. laterna magica, camera obscura i inne instrumenty poprzedzające wynalazek kinematografu.
Werner Nekes jest jednym z najbardziej znanych europejskich eksperymentatorów filmowych. Urodził się w Niemczech w 1944 roku, w wieku 27 lat prowadził już własny program zajęć w Hochschule für bildende Künste w Hamburgu. Swą twórczością od początku, tj. od lat 70., wyróżniał się na tle niemieckiej awangardy filmowej. W pierwszych projektach eksperymentował z klasyczną narracją filmową i psychologią widzenia. Doświadczenia te powiodły go w stronę tzw. archeologii kina - ku wynalazkom z dalekiej przeszłości, które poprzedzały powstanie kinematografu. Zainteresowany magią, optyką, paradoksami widzenia i sztuką iluzjonistyczną, badał tradycję zapomnianych praktyk konstruowania i wyświetlania obrazu.
Laterna magica (najprostszy aparat projekcyjny rzutujący obraz ze szklanych przezroczy), camera obscura (przyrząd optyczny pozwalający uzyskać rzeczywisty obraz, pierwowzór aparatu fotograficznego), thaumatrope (obrotowa tarcza z namalowanymi obrazkami ukazującymi poszczególne fazy ruchu) i inne instrumenty pozwalające na przechwycenie obrazu rzeczywistości w jej całej dramaturgii, były inspiracją dla własnej praktyki artystycznej Nekesa. Dziś jego kolekcja obiektów protokinematograficznych należy do największych na świecie. Na co dzień jest przechowywana w nieczynnej fabryce skór w Mülheim nad rzeką Ruhr, która pełni jednocześnie funkcję filmowego atelier i domu Nekesa.
Wystawa "Przetrzyj oczy" w galerii BWA Awangarda pokazuje tę część kolekcji, która jest mocno związana z prehistorią kina. Obejmuje ona zarówno dzieła sztuki (Rembrandt, Marcel Duchamp, Albrecht Dürer), jak i efektowne prezentacje naukowych odkryć, voyeurystyczne machiny, automata (zestawy obiektów wykonujące samoczynnie cykl ruchów), czy wizualne zabawki, które służyły niegdyś jako atrakcja salonów, bawialni czy wreszcie cyrków i wesołych miasteczek.
Obiekty te są ilustracją paradoksów widzenia, optycznych eksperymentów takich jak anamorfoza, załamania perspektywy, dialektyka światła i cienia czy ukryte obrazy. Większość przedmiotów unaocznia wczesne formy animacji, celem niektórych jest wprowadzenie widza w zakłopotanie. Znaczna ich część kryje w sobie również treści o naturze erotycznej. Obiekty z tej grupy, prezentowane podczas „dyskretnego pokazu” w galerii Design, wskazują też na ciekawy związek łączący wczesne praktyki animacyjne i erotyczne fantazje ich autorów.
Nekes to kolekcjoner owładnięty pasją posiadania, ale przede wszystkim pasją wiedzy, również tajemnej. Niewątpliwie to, co wyróżnia jego zbiór na tle innych kolekcji, to olbrzymia liczba woluminów, wśród których istotne miejsce zajmuje "Ars Magna Lucis et Umbrae" Athanasiusa Kirchera - a dokładnie jej drugie wydanie z 1671 roku, w którym po raz pierwszy w historii została zaprezentowana latarnia czarnoksięska (laterna magica), uważana dziś za pierwszy protokinematograf. Jej wynalazcę trudno wskazać w mrokach historii, choć przyjęło się sądzić, że był nim Christiaan Huygens, holenderski astronom i matematyk. Pierwsze eksperymenty ze szklanymi przeźroczami dotyczyły między innymi tematyki vanitas.
Wystawa przypomina też, że w XV wieku Giovanni Fontana, wenecki wynalazca i mag, używał mniej zaawansowanej latarni do projekcji "Demona". W tych pierwszych działaniach rysuje się interesujący wątek z prehistorii kina - jego przymierze z ikonografią diaboliczną.
Kolekcjonerska pasja Nekesa stała się także inspiracją dla jego filmowych działań. W serii dokumentów "Media Magica" autor, wykorzystując zgromadzone przez siebie obiekty, przedstawia długą historię fascynacji iluzjami optycznymi i ruchomym obrazem, która doprowadziła do powstania kina.
Reżyser prezentował swoją kolekcję na licznych wystawach, między innymi w Tokio, Los Angeles, Kolonii, Salzburgu, Wiedniu, Monako, Melbourne czy Paryżu.
Kuratorzy: Werner Nekes i Katarzyna Roj.
Otwarcie w BWA Awangarda: 22 lipca 2011, godz. 20:00.
Wystawa czynna do 28 sierpnia 2011.
Wystawa towarzyszy retrospektywie Wernera Nekesa na 11. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Nowe Horyzonty, odbywającym się we Wrocławiu od 21 do 31 lipca 2011.
Więcej informacji o Wernerze Nekesie i jego kolekcji można znaleźć na stronie: www.wernernekes.de.
Główna część ekspozycji jest pokazywana w Galerii BWA Awangarda (ul. Wita Stwosza 32, Wrocław).
Druga część wystawy (tzw. dyskretny pokaz) można zobaczyć w Galerii BWA Design (ul. Świdnicka 2-4).