Komunikat w sprawie uchylenia decyzji o wpisie pawilonu Emilia do rejestru zabytków

fot. Danuta Matloch

W związku z pojawiającymi się w mediach błędnymi doniesieniami dotyczącymi decyzji o wpisie pawilonu Emilia do rejestru zabytków, informujemy, że Generalny Konserwator Zabytków nie unieważnił decyzji Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o uznaniu Emilii za zabytek, a jedynie ją uchylił i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Powodem tego działania były istotne uchybienia postępowania prowadzonego przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Ponieważ nie doszło do skutecznego wpisu do rejestru zabytków, nie było też wykreślenia. Mając na względzie, że decyzja Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nie była ostateczna i obiekt nie został wpisany skutecznie do rejestru, Generalny Konserwator nie mógł go z tego rejestru wykreślić.

Możliwe skutki wadliwego wpisu

Jeżeli Generalny Konserwator Zabytków nie przekazałby decyzji o wpisie do ponownego rozpoznania i stałaby się ona ostateczna, ze względu na wady tego postępowania i samej decyzji, w każdym czasie mogłaby zostać uchylona na podstawie art. 145 kpa (wzruszenie postępowania) i art. 156 kpa (stwierdzenie nieważności).

W uzasadnieniu decyzji o wpisie Emilii do rejestru zabytków zostały wykazane tzw. istotne wady postępowania, które mogłyby być podstawą do wszczęcia tych nadzwyczajnych trybów. Dlatego utrzymanie w obrocie decyzji, którą w każdej chwili można podważyć, byłoby działaniem na szkodę zabytku.

Wady postępowania: opóźnienie decyzji, brak oględzin, pominięcie „zaplecza”

Należy przypomnieć, że postępowanie zostało wszczęte w lutym 2016 r. Decyzję o wpisie do rejestru zabytków wydano ze znacznym opóźnieniem, w grudniu 2016 r., mimo, że wiadomym było, iż rozbiórka Emilii będzie miała miejsce w październiku 2016 r. Zgodnie z art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków powinien był zakończyć postępowanie nie później niż 2 miesiące od wszczęcia postępowania. Z akt sprawy wynika między innymi, że Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał decyzję mimo, że wcześniej postanowieniem nr 499/2016 z dnia 1 sierpnia 2016 r. zawiesił postępowanie.

Istotnym elementem prawidłowego postępowania wyjaśniającego w sprawie wpisu do rejestru zabytków powinny być oględziny obiektu. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków zawiadomił strony o oględzinach, które miały odbyć się 11 lipca 2016 r. Oględziny te jednak nie odbyły się z uwagi na „nieobecność Stron i brak dostępności obiektu”, co oznacza, że decyzja o wpisie została wydana w dniu 14 grudnia 2016 r. bez dokonania oględzin. W październiku 2016 r. rozpoczęły się przenosiny pawilonu Emilia, a Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków dopiero dwa miesiące później wydał decyzję o wpisie w toku prowadzonych prac rozbiórkowych. Co istotne, wpis nie objął dwukondygnacyjnego „zaplecza” budynku głównego, zlokalizowanego w budynku mieszkalnym położonym przy ul. Pańskiej 3 oraz dwóch nadwieszonych łączników.

Odwołania i decyzja o uchyleniu wpisu

Decyzją z 9 lutego 2017 r. Generalny Konserwator Zabytków, działający  w imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, rozpatrzył odwołanie Emilia Development Sp. z o.o. z 27 grudnia 2016 r. oraz odwołanie Stowarzyszenia Miasto Jest Nasze z 12 stycznia 2017 r. od decyzji nr 1656/2016 Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 14 grudnia 2016 r. wpisującej pawilon Emilia do rejestru zabytków nieruchomych oraz nie wpisującej do rejestru zabytków nieruchomych dwukondygnacyjnego „zaplecza” budynku głównego, zlokalizowanego w budynku mieszkalnym położonym przy ul. Pańskiej 3 oraz dwóch nadwieszonych łączników.

W uzasadnieniu decyzji Generalny Konserwator Zabytków zwrócił uwagę, wykazując poważne naruszenia przepisów procedury administracyjnej, że ponownie rozpatrując przedmiotową sprawę Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków będzie zobowiązany zbadać, czy ustała przesłanka do zawieszenia prowadzonego postępowania i podjąć je zgodnie z przepisami prawa procesowego. Ponadto będzie miał obowiązek jednoznacznie ustalić przedmiot postępowania i stan faktyczny oraz krąg stron postępowania, umożliwiając im udział w każdym stadium postępowania. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków będzie zobowiązany także do przygotowania rozstrzygnięcia w sposób nie budzący wątpliwości co do interpretacji.

Ochrona architektury modernistycznej

Na potrzebę ochrony wartościowej architektury modernistycznej wiceminister dr hab. Magdalena Gawin, Generalny Konserwator Zabytków, zwróciła uwagę już wcześniej. 15 lutego 2016 r. skierowała pismo do wojewódzkich konserwatorów zabytków, w którym przywrócona została możliwość uznania za zabytki dzieł architektury z lat 60. i 70. XX w.

Napisano w nim m.in., że „termin >>zabytek<<, odnoszący się do świadectw minionej epoki, nie dotyczy wyłącznie dzieł powstałych przed 1945 r. lub w pierwszej dekadzie powojnia (lata 40. i 50. XX w.]. Nie może być też rozumiany wyłącznie jako dzieło twórcy już nieżyjącego. Ani cezura czasowa zamykająca się na latach 50. XX w., ani śmierć twórcy obiektu nie przesądzają o tym, czy dany obiekt jest zabytkiem w myśl ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 ze zm.].

O zabytkowym charakterze obiektu przemawiają przede wszystkim jego wartości: artystyczne, naukowe lub historyczne. Dlatego do kompetencji wojewódzkich konserwatorów zabytków, jako organów wyspecjalizowanych, realizujących kluczowe zadania wynikające z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, należy podjęcie decyzji oraz jej uzasadnienie czy dany obiekt (ruchomy, bądź nieruchomy), z uwagi na swoje walory, należy do minionej epoki, czy też nie.