Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2014 – 2017

Zamek Królewski w Warszawie. fot. Archiwum MKiDN

Projekt uchwały w sprawie ustanowienia Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2014 – 2017 został przygotowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 5 czerwca br. szef resortu Bogdan Zdrojewski przekazał dokument do rozpatrzenia przez Radę Ministrów.

Postulowane zmiany obecnie funkcjonującego systemu organizacyjnego ochrony zabytków w Polsce powinny zmierzać w pierwszym rzędzie do zapewnienia spójnego organizacyjno-finansowego i merytorycznego nadzoru na służbami konserwatorskimi, skupionymi w ręku Generalnego Konserwatora Zabytków działającego w imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dla zapewnienia właściwej jakości nadzoru niezbędne jest zapisanie ustawowego wymogu stosownych kompetencji merytorycznych dla kandydatów na stanowisko Generalnego Konserwatora Zabytków. Wojewódzcy konserwatorzy zabytków powinni być powoływani na kilkuletnią kadencję (z możliwością jej przedłużenia), a ich działalność - opiniowana przez wojewódzką radę ochrony zabytków składającą się z wybitnych specjalistów konserwacji zabytków, rekomendowanych przez właściwego wojewodę (w tym przewodniczący rady), jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli oraz organizacje pozarządowe zaangażowane w sferę opieki nad zabytkami na terenie województwa. Takie działania dawałyby rękojmię właściwego zrozumienia problemów lokalnych przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, dobrą współpracę ze wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w ochronę zabytków na terenie danego województwa, a przy tym niezbędną niezależność organizacyjną i merytoryczną WKZ.

Obecny stan organizacyjny i merytoryczny ochrony zabytków w Polsce i pogłębiająca się degradacja służb konserwatorskich od lat budzą bardzo poważne zaniepokojenie, co znalazło wyraz m.in. w Raporcie o systemie ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce po roku 1989 czy Uchwale Rady Ochrony Zabytków z dnia 9 lipca 2013 roku, jednoznacznie podkreślającej konieczność powtórnego podporządkowania wojewódzkich konserwatorów zabytków Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Podobne stanowisko wyraziła również Sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu.