Lwów: trwają prace konserwatorskie kwatery powstańców listopadowych

 

Dzięki funduszom z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą” w 2017 r. Fundacja Dziedzictwa Kulturowego rozpoczęła prace konserwatorskie kwatery weteranów powstania listopadowego, zwanej kwaterą „Żelaznej Kompanii”. 187 lat temu, w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r., w Warszawie rozpoczęło się Powstanie Listopadowe.

Po drugiej wojnie światowej, w trudnych czasach komunistycznych, pozostali we Lwowie Polacy pamiętali o kwaterze „Żelaznej Kompanii” – nadal była ona dla nich miejscem wyrażania patriotycznych uczuć. Potajemnie zapalano tam znicze i składano kwiaty. Niestety, w latach 80-tych XX wieku rozpoczęło się niszczenie kwatery – pojawiły się w niej nowe pochówki, zaburzające układ i niszczące krzyże powstańcze.

W 1996 r. członkowie Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie uporządkowali kwaterę, jednak nie byli w stanie doprowadzić do usunięcia bezprawnie ustawionych obcych nagrobków.

W 2017 roku Fundacja Dziedzictwa Kulturowego zdecydowała by w pierwsze kolejności pełnej konserwacji poddać dwa najbardziej okazałe obiekty z kwatery „Żelaznej Kompanii”– Pomnik Chwały oraz grób Jana Pfeiffera. Zespołami konserwatorów kierowali Anna Sztymelska-Karczewska i Radosław Tusznio. Na Pomniku Chwały odtworzono przedwojenny napis memoratywny. Prace, zaplanowane na dwa lata, będą kontynuowane w 2018 r.

Historia kwatery „Żelaznej Kompanii”

Kwatera powstańców listopadowych na cmentarzu Łyczakowskim, położona jest w polu oznaczonym jako 71. Została założona z inicjatywy członków Rady Miejskiej i prezydenta Lwowa Michała Gnoińskiego w 1880 r., w przededniu 50. rocznicy wybuchu powstania. Akt ten wpisywał się w cały wachlarz wydarzeń związanych z obchodami rocznicy i stał się najtrwalszym jego upamiętnieniem. W latach 1881-1916 w kwaterze pochowano 47 uczestników tego zrywu. Mogiły blisko 150 innych uczestników powstania, zmarłych przed 1880 r., są rozsiane po całym cmentarzu.

Początkowo kwatera powstańcza oddzielona  była  od pozostałych kwater niskim żywopłotem. W jej obrębie znalazło się kilka pomników nagrobnych oraz cztery szeregi prostych metalowych krzyży z owalnymi tabliczkami. W centrum kwatery umieszczono wzniesiony w 1886 r. przez Henryka Karola Periera Pomnik Chwały, tzw. „Sarkofag Żelaznej Kompanii”. Został ozdobiony rzeźbami przedstawiającymi sztandar, wieniec laurowy, leżące pośrodku ułańskie czako oraz kartusz z herbami Polski, Litwy i Rusi. Pomnik zwieńczyła rzeźba orła zrywającego się do lotu. Pierwotnie u dołu sarkofagu znajdował się napis: Weteranom Wojska Polskiego z 1830/31, jednak w czasach sowieckich został on zniszczony. (odtworzono go podczas tegorocznych prac konserwatorskich). Zachowana do czasów współczesnych inskrypcja wyryta na sarkofagu, jest cytatem z poematu Wergiliusza: Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor (Niech z kości naszych powstanie mściciel). Nazwa kwatery wywodzi się od żelaznych krzyży ustawionych na grobach powstańców. Tylko na kilku powstańczych mogiłach wzniesiono kamienne nagrobki.

Największy wysiłek zbrojny w polskich walkach wyzwoleńczych XIX w.

Rozpoczęte w listopadową noc 1830 roku powstanie narodowe było największym wysiłkiem zbrojnym w polskich walkach wyzwoleńczych XIX wieku. W czasie jego trwania uzbrojono ponad 140 tys. ludzi i przez ponad 10 miesięcy prowadzono walkę z największą potęgą militarną Europy, odnosząc w niej przejściowe, lecz poważne sukcesy.

powrót