Nie żyje Tadeusz Mazowiecki

„Wraz z odejściem Tadeusza Mazowieckiego w polskiej polityce kończy się pewna epoka”- mówi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski.  Pierwszy niekomunistyczny szef polskiego rządu po II wojnie światowej zmarł 28 października br. Miał 86 lat.

Tadeusz Mazowiecki na zdjęciu archiwalnym z 2009 r. fot. EPA/PATRICK PLEUL

„Bez wątpienia w polskiej polityce kończy się pewna epoka.  Odszedł Tadeusz Mazowiecki - wielki polityk. To postać, w której była fantastyczna mieszanka mądrości, pokory i siły. Cały czas pamiętam go jednak przede wszystkim jako osobę silną, młodą, niezwykle energiczną” - powiedział Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski, który z ogromnym smutkiem przyjął wiadomość o śmierci pierwszego niekomunistycznego premiera Polski.

Tadeusz Mazowiecki urodził się 18 kwietnia 1927 r. w Płocku . Po wojnie rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1950 r. włącza się w działalność społeczną: przewodniczy Akademickiej Spółdzielni Wydawniczej, z której niebawem zostaje usunięty za „klerykalizm”. Potem wstępuje do grupy skupionej wokół tygodnika „Dziś i jutro” (późniejszy PAX ), z którym zrywa w 1955 r. Pisuje do „Po Prostu”. W październiku 1956 r. współtworzy warszawski Klub Inteligencji Katolickiej; dwa lata później zakłada miesięcznik „Więź” i jest jego redaktorem naczelnym do 1980 roku.

W latach 1961-1971 jest posłem na Sejm, wybranym jako przedstawiciel katolickich środowisk opozycyjnych. Wraz ze Stefanem Kisielewskim, Konstantym Łubieńskim, Stanisławem Stommą i Jerzym Zawieyskim tworzy w sejmie koło poselskie „Znak”. W marcu 1968 r. redaguje interpelację „Znaku” protestującą przeciwko biciu studentów przez policję i politycznym pogromom. W 1971r. wnosi o powołanie komisji poselskiej do zbadania zajść na Wybrzeżu; inicjatywa ta zostaje udaremniona przez PZPR. W 1975 r. współorganizuje protest przeciw zapisaniu w konstytucji słów o „przewodniej roli PZPR”. Współuczestniczy w opozycji demokratycznej i jest z jednym z twórców kursów naukowych (latający uniwersytet).

W sierpniu 1980 r. jest jednym z inicjatorów listu intelektualistów popierającego strajkujących robotników na Wybrzeżu. Organizuje i przewodniczy komisji ekspertów przy MKS w Stoczni Gdańskiej. Po założeniu „Tygodnika Solidarność” zostaje jego redaktorem naczelnym. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowany od 13 grudnia 1981 do 23 grudnia 1982. Redaguje raport Solidarności: „Polska w pięć lat po sierpniu”. Tworzy podziemne pismo „21”. Jest doradcą Lecha Wałęsy i Związku. Organizuje Komitet Obywatelski. W maju i sierpniu 1988 r. uczestniczy w strajkach w Stoczni Gdańskiej.

W 1989 r. uczestniczy w przygotowaniach obrad „okrągłego stołu”. Przewodniczy zespołowi ds. pluralizmu związkowego, bierze udział w posiedzeniach zespołu ds. reform politycznych oraz podzespołu ds. środków masowego przekazu. Ponownie zostaje redaktorem naczelnym reaktywowanego „Tygodnika Solidarność”.

24 sierpnia 1989 r. Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko Prezesa Rady Ministrów. 12 września Sejm przyjął przedstawione przez premiera założenia programowe i proponowany skład nowego rządu. W wyborach prezydenckich w listopadzie 1990 r. Tadeusz Mazowiecki jest kandydatem ROAD i FPD. Przegrywa wybory w I turze, zajmując III miejsce (18% głosów). Uznając za niemożliwe dalsze kierowanie rządem po atakach na jego osobę i przy malejącym poparciu społecznym, podaje swój gabinet do dymisji.

2 grudnia 1990 na spotkaniu przedstawicieli Wojewódzkich Komitetów Wyborczych Tadeusz Mazowiecki proponuje utworzenie Unii Demokratycznej. Zostaje wybrany jej przewodniczącym. W kwietniu 1994 r. zostaje przewodniczącym nowo powstałej partii - Unii Wolności. Jest nim do maja 1995 r.

 W Sejmie I kadencji poseł z regionu poznańskiego (wybory w październiku 1991 r.). Członek sejmowej Komisji Obrony Narodowej, Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy Karta Praw i Wolności oraz Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. Przewodniczący komisji specjalnej do rozpatrzenia projektu ustawy konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą (tzw. Małej Konstytucji ).

W sierpniu 1992 Tadeusz Mazowiecki zostaje wybrany Specjalnym Sprawozdawcą Komisji Praw Człowieka ONZ z przestrzegania praw człowieka na terenie byłej Jugosławii. W lipcu 1995 r. po upadku Srebrenicy, kolejnej strefy bezpieczeństwa w Bośni, podaje się do dymisji, nie mogąc „dalej uczestniczyć w pozornym tylko procesie obrony praw ludzkich”.

W Sejmie II kadencji poseł z regionu poznańskiego (wybory 19 września 1993 r.). Członek sejmowej Komisji Obrony Narodowej, Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego oraz komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw konstytucyjnych o zmianie ustawy konstytucyjnej o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

We Sejmie III kadencji poseł z regionu krakowskiego (wybory we wrześniu 1997 r.) Przewodniczył sejmowej Komisji Integracji Europejskiej i uczestniczył w pracach Komisji Spraw Zagranicznych.

W latach 2003 - 2009 był członkiem Rady Zarządzającej Funduszu Powierniczego na rzecz ofiar przestępstw podlegających jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze.

Tadeusz Mazowiecki był doktorem honoris causa Uniwersytetów: w Leuven, Genui, Giessen, Poitiers, Exeter, Uniwersytetu Warszawskiego, Akademii Ekonomicznej w Katowicach oraz Uniwersytetu w Tuzli.

Odznaczony m.in. Orderem Orła Białego (1995), Złotym Orderem Herbu Bośni (1996), Orderem Legii Honorowej (1997), Krzyżem Średnim z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (1998).

W 2009 r. z rąk Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego odebrał Złoty Medal „ Zasłużony Kulturze - Gloria Artis”.

Autor wielu artykułów, esejów oraz książek: „Rozdroża i wartości”, „Powrót do najprostszych pytań”, „Internowanie”, „Druga twarz Europy” oraz współautorem: „Chrześcijanie wobec praw człowieka” i „Ludzie Lasek”. Laureat wielu nagród krajowych i międzynarodowych, między innymi: Literackiej Nagrody im. Andrzeja Struga (1980) oraz nagrody za Szczególne Zasługi dla Rozwoju Stosunków Polsko-Niemieckich za rok 1993.

8 października 2010 r. Prezydent Bronisław Komorowski  powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko Doradcy.

(na podst. PAP, prezydent.pl)

powrót