Obchody 72. rocznicy wyzwolenia byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen

05-05-2017

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

Na zdjęciu: Wiceminister Magdalena Gawin w dawnym obozie KL Gusenfot. MKiDN

 

W uroczystościach upamiętniających 72. rocznicę wyzwolenia byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Gusen, które odbyły się 6 maja 2017 r. przy Memoriale KL Gusen, uczestniczyła wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Magdalena Gawin i - po raz pierwszy w historii - prezydent Austrii. Obecność Alexandra Van der Bellena była wydarzeniem bez precedensu, nigdy wcześniej tak wysoki rangą przedstawiciel władz austriackich nie był obecny na oficjalnych obchodach w tym miejscu. KL Gusen - pierwszy i największy podobóz KZ-Mauthausen - to jedno z największych miejsc zagłady Polaków w czasie drugiej wojny światowej. 

Prezydent Austrii wraz z wiceminister Gawin spotkali się z byłymi więźniami obozu. Wiceminister w oficjalnym przemówieniu apelowała do władz Austrii o zachowanie pozostałości obozu Gusen i wykupienie terenu byłego obozu pod nowe przedsięwzięcie - Europejskie Centrum Edukacyjne im. Henryka Sławika. Prof. Gawin wyraziła głęboką nadzieję, że będzie to wspólna inicjatywa prezydentów Polski i Austrii.

Pochodzę z Polski, kraju szczególnie doświadczonego przez wojnę i totalitaryzmy: nazistowski i sowiecki. Mówię tutaj o tym nie tylko po to, by przypominać o martyrologii mojego narodu, ale także aby podkreślić, że Polska zabezpieczyła miejsca zagłady, bo są ważnym nośnikiem pamięci dla następnych pokoleń.  Bez zabezpieczenia takich miejsc - pamięć o ofiarach wojny może ulec zniekształceniu, a przekaz historyczny – banalizacji” - mówiła wiceminister.

Wiceminister Gawin wraz z byłymi więźniami KL Mauthausen-Gusen, ambasadorem RP w Austrii Arturem Lorkowskim oraz przedstawicielami władz krajowych, młodzieży, harcerzy, przy asyście wojskowej, złożyła wieńce pod polskim pomnikiem przy sztolniach Bergkristall.

KL Gusen było jednym z najcięższych obozów koncentracyjnych w całym systemie obozów III Rzeszy i największym na terenie Austrii. To miejsce wyjątkowe, symbol eksterminacji polskich elit intelektualnych podczas niemieckiej okupacji. To przejmujące świadectwo nazistowskiego totalitaryzmu - powiedziała Podsekretarz Stanu w MKiDN prof. Magdalena Gawin.

7 maja br. prof. Magdalena Gawin złożyła wieńce oraz wzięła udział w uroczystej mszy świętej pod polskim pomnikiem w Mauthausen. Następnie uczestniczyła w centralnych uroczystości państwowych w Mauthausen. Po południu odwiedziła miejsca pozostałości dawnego obozu koncentracyjnego KL Gusen oraz wzięła udział w uroczystym koncercie muzyków NOSPR oraz chóru „Camerata Silesia” w St. Georgen w pobliżu Gusen.

Międzynarodowa konferencja naukowa

W poniedziałek 8 maja wiceminister otworzyła międzynarodową konferencję ZABIJANIE INTELIGENCJI EUROPEJSKIE ELITY INTELEKTUALNE POD OKUPACJĄ NIEMIECKĄ; 1939-1945, organizowaną przez Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego. Wydarzenie to jest okazją do porównawczego spojrzenia na los inteligencji i elit intelektualnych w Europie pod okupacją niemiecką. W dyskusji udział biorą uczeni reprezentujący różne kraje, dyscypliny humanistyki i tradycje intelektualne. Konferencja odbywa się w dniach 8-9 maja w Instytucie Polskim w Wiedniu (Am Gestade 7).

Tuż przed rozpoczęciem konferencji naukowej odbył się briefing prasowy z udziałem wiceminister kultury Magdaleny Gawin oraz wiceministra spraw zagranicznych Jana Dziedziczaka.

Przez pierwsze dwa lata niemieckiej okupacji w Polsce ginie 100 tysięcy przedstawicieli inteligencji - lekarzy, adwokatów, pisarzy, inżynierów, studentów, duchowieństwa. Symbolem zagłady inteligencji jest KL Gusen, na terenie współczesnej Austrii, dokąd przywożono aresztowanych członków intelektualnej elity. Prawdopodobnie w żadnym obozie koncentracyjnym w Europie nie było takiego skupiska ludzi wyselekcjonowanych pod kątem wykształcenia, mówiących językami obcymi, którzy uważali się za obywateli Polski i Europy. Dziś obóz w Gusen praktycznie nie istnieje, został zabudowany. Pozostała niewielka część obozu, między innymi oryginalny plac obozowy, jest w prywatnych rękach i obecnie przypomina wielki śmietnik - mówiła podczas briefingu prasowego, poprzedzajcego konferencję naukową, wiceminister Gawin.

Prof. Gawin poinformowała, że od kilkunastu miesięcy strona polska podejmuje rozmowy ze stroną austriacką dotyczące godnego upamiętnienia KL Gusen.

Mam nadzieję, że wizyta prezydenta Austrii Alexandra Van der Bellena przyspieszy decyzję austriackiego rządu o wykupie placu apelowego i zbudowaniu godnego miejsca upamiętnienia dla inteligencji polskiej oraz przedstawicieli wszystkich narodowości, którzy stali się ofiarą nazistowskiego reżimu. Jeśli Austria deklaruje swoją odpowiedzialność za miejsca byłych obozów koncentracyjnych, to traktujemy tę deklarację poważnie - podkreśliła wiceminister Magdalena Gawin.

Idea utworzenia Europejskiego Centrum Edukacyjnego

Podczas konferencji odbędzie się prezentacja koncepcji stworzenia na terenie byłego KL Gusen Europejskiego Centrum Edukacyjnego im. Henryka Sławika. Centrum to idea opracowana przez Fundację Polsko-Niemieckie Pojednanie, autorstwa przewodniczącego jej zarządu Dariusza Pawłosia oraz Marka Zająca, sekretarza Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i przewodniczącego Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau.

Gusen samo w sobie jest pomnikiem tragicznych dziejów Europy, a tym samym pamięć o dawnym obozie stanowi istotny element dziedzictwa Starego Kontynentu. Dlatego (w kolejnym kroku) konieczna jest nie tylko ochrona materialnych pozostałości, lecz także systematyczna i pogłębiona refleksja nad mechanizmami pamięci – przede wszystkim nad łatwością zapominania o tragedii, która ukształtowała współczesną Europę - powiedział Marek Zając, sekretarz Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i przewodniczący Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau.

Centrum powinno stać się międzynarodowym miejscem spotkań i kształcenia młodzieży na szczeblu szkolnym. Ale nie tylko: idea zakłada uruchomienie w Centrum serii programów adresowanych do wybitnych studentów z europejskich uniwersytetów, m.in. z dziedziny historii, prawa, socjologii, ekonomii czy sztuk pięknych. Każdy z kursów inspirowany byłby konkretnym aspektem tragicznych dziejów KL Gusen – stwierdził Dariusz Pawłoś, prezes Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie, pomysłodawca Centrum.

Obóz zagłady polskiej inteligencji

KL Gusen funkcjonował od 25 maja 1940 r. do chwili wyzwolenia przez armię amerykańską 5 maja 1945 r. Do obozu deportowano łącznie 71 tys. osób 27 narodowości. Największą grupę wśród nich stanowili Polacy, w 1940 r. aż 97 proc. więźniów. Według różnych szacunków w obozie koncentracyjnym Gusen w latach 1940-45 zginęło ok. 27-35 tys. polskich  obywateli.  

SS-mani nazywali KL Gusen obozem zagłady polskiej inteligencji. W ramach akcji przeciw polskiej inteligencji (Intelligenzaktion, Aktion A-B) do Gusen trafiali lekarze, prawnicy, nauczyciele, naukowcy, księża i klerycy, działacze społeczni, samorządowcy, inżynierzy.

Zaledwie kilka lat po wojnie w Gusen na miejscu obozu wyrosła nowa miejscowość. Pozostałości po KL Gusen zostały w znacznej części zniszczone, tereny poobozowe - podzielone i przekazane pod prywatną zabudowę, co doprowadziło do powstania na obszarze dawnego obozu zabudowy mieszkalnej oraz zakładów przemysłowych. Jednym z nielicznych miejsc, które udało się ocalić jest obozowe krematorium, ocalałe dzięki inicjatywie byłych więźniów, którzy wykupili teren pod krematorium od gminy. Do lat 90. koszty utrzymania tego miejsca spoczywały na więźniach. Dopiero w 1997 roku utrzymanie przejęło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Austrii.

Zachowane budynki obozowe zostały zaadoptowane na domy mieszkalne, prywatne wille, szkoły, pieczarkarnię. Najbardziej jaskrawym przykładem jest główna brama wjazdowa obozu „Jourhaus” - obecnie prywatna willa.



powrót