Obchody rocznicy bitwy pod Dytiatynem na Ukrainie

Dytiatyn. Uroczystości przy kaplicy św. Teresy wzniesionej na mogile poległych w walkach 1920 r. Fot. NAC

W Dytiatyniu na Ukrainie 16 września 2017 r. odbyły się uroczystości upamiętniające rocznicę bitwy, która rozegrała się tam 97 lat temu, podczas wojny polsko-bolszewickiej. Do uczestników obchodów list skierował wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński. W jego imieniu, wieniec złożyli pracownicy Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych MKiDN.

Polskie oddziały skierowane nad Dniestr miały zlikwidować nieprzyjaciela na odcinku południowo-wschodnim. Ważne zadanie osłaniania lewej flanki 8 dywizji otrzymał 13 pułk piechoty pod dowództwem kpt. Jana Gabrysia. 16 września 1920 r. pułk zajął miejsce na wzgórzu pod Dytiatynem. Jego żołnierze mieli powstrzymać wojska bolszewickie, aby 8 dywizja mogła dokonać przemarszu oskrzydlającego wroga i podążyć ze wsparciem wojskowym w kierunku zagrożonego Lwowa. Atakujący mieli miażdżącą przewagę w ludziach i sprzęcie. Bój trwał 8 godzin. W tym czasie Polacy odparli 4 szturmy; piąty szturm był ostateczny – Polacy zostali pokonani. Większość żołnierzy polskich (w liczbie ok. 240) poległa. Ci, którzy dostali się do niewoli, zostali w bestialski sposób zamordowani przez Czerwonych Kozaków pod dowództwem komkora Witalija Primakowa.

Dzięki bohaterskiej walce Polaków cel długofalowy został osiągnięty. Bój pod Dytiatynem na cały dzień zatrzymał marsz dwóch brygad sowieckich, a bitwa przeszła do historii oręża polskiego jako symbol do końca spełnionego żołnierskiego obowiązku. Wspomniana 8 dywizja piechoty mogła kontynuować swój marsz i walnie przyczyniła się do pogromu armii bolszewickiej na tych terenach. Czwarta bateria 1 pułku artylerii górskiej, która brała udział bitwie pod Dytiatynem, otrzymała na polu walki od dowódcy 8 dywizji piechoty nazwę „Baterii Śmierci”. Bitwa pod Dytiatynem jest też przykładem polsko-ukraińskiego braterstwa broni, dzięki któremu oddziały Wojska Polskiego i wojska Ukraińskiej Republiki Ludowej walczące z najeźdźcą na sąsiadujących ze sobą polach bitew, powstrzymały dalszy pochód armii bolszewickiej na Zachód. Miejsce bitwy pod Dytiatynem nazwano „Polskimi Termopilami”.

Na miejscu pochówku żołnierzy wybudowano kaplicę-pomnik p.w. św. Teresy od Dzieciątka Jezus ku czci poległych, poświęconą 21 września 1930 roku. W uroczystościach rocznicowych regularnie brali udział dowódcy okolicznych garnizonów oraz zaproszeni goście. Najważniejsze uroczystości odbywały się 3 maja i 16 września.

Systematycznie dewastowana po 1945 roku kaplica została  ostatecznie rozebrana przez władze sowieckie w 1947 roku. Cmentarzyk wojskowy w Dytiatyniu odbudowano dwa lata temu ze środków byłej Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. W 2016 roku dzięki funduszom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wykonano również ogrodzenie.