Obraz Aleksandra Gierymskiego „Popiersie mężczyzny w renesansowym stroju” ponownie w Muzeum Narodowym w Warszawie

 

Odnaleziono utracony w czasie II wojny światowej obraz Aleksandra Gierymskiego „Popiersie mężczyzny w renesansowym stroju”. To kolejne dzieło odzyskane dzięki staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Oficjalne przekazanie obrazu do Muzeum Narodowego w Warszawie - z udziałem szefa resortu Bogdana Zdrojewskiego - odbyło się 7 maja br.

Obraz został zakupiony w 1892 r. na wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie przez Henryka Dziewulskiego. Następnie trafił do zbiorów Marii Reicherowej, która we wrześniu 1939 r. zdeponowała swoje zbiory w Muzeum Narodowym w Warszawie. Depozyt Marii Reicherowej otrzymał kryptonim okupacyjny „C”. Poszczególne obiekty oznaczone były literą „C” i kolejną cyfrą wg wykazu sporządzonego w Muzeum. Obraz Gierymskiego posiadał numer „C17”, naniesiony na odwrociu deski czerwonym tuszem lub farbą. Oznakowanie to pozwoliło na ostateczną identyfikację obiektu przez specjalistów Muzeum Narodowego w Warszawie.

Wojenne losy obrazu nie są do końca znane. Wiadomo, że jeszcze w grudniu 1943 r. znajdował się w skrzyni nr M.D.2. Grabież dzieła nastąpiła zapewne wkrótce potem, bowiem już w kwietniu 1944 r., jak można wnioskować z zapisków Bohdana Marconiego, pojawiło się ono na rynku antykwarycznym w okupowanej Warszawie. Wiadomo, że urzędnicy okupanta poza dokumentowanymi "wypożyczeniami" nie stronili też od handlu nielegalnie przywłaszczonymi dziełami sztuki, m.in. pochodzącymi z muzealnych magazynów.

Po wojnie obraz został uznany za stratę wojenną i zarejestrowany w bazie danych dóbr kultury utraconych w wyniku II wojny światowej pod numerem 6722, opublikowany na stronie internetowej MKiDN i w katalogu strat wojennych malarstwa polskiego.

Niespodziewanie, w 2013 r. obraz odnalazł się w zbiorach prywatnych. W wyniku rozmów prowadzonych przez resort kultury posiadacz dzieła zdecydował o jego przekazaniu, dzięki czemu mogło ono trafić do MNW.

RESTYTUCJA DÓBR KULTURY W POLSCE

Ministerstwo Kultury od 1992 roku gromadzi informacje na temat dzieł sztuki utraconych z terenów Polski w granicach po 1945 r. oraz podejmuje działania mające na celu ich odzyskanie.

Działający w ramach resortu Wydział Strat Wojennych prowadzi jedyną ogólnopolską bazę utraconych dóbr kultury, która obecnie obejmuje blisko 63 tys. rekordów. Nieustannie trwają prace nad opublikowaniem w serwisie internetowym www.dzielautracone.gov.pl wszystkich obiektów posiadających dokumentację ikonograficzną (docelowo ok. 13 000 kart), co pozwala na   ich wstępną identyfikację.

Baza umożliwia bardzo szybkie zgromadzenie materiału bibliograficznego, archiwalnego i ikonograficznego. Pozwala to na błyskawiczne przygotowanie wniosków restytucyjnych, stanowiących pierwszy krok do odzyskania utraconego obiektu.

Do dziś dzięki staraniom resortu oraz zgromadzonej w MKiDN dokumentacji do kraju powróciło 30 cennych obiektów, m.in.:

• w 2010 r. z Wielkiej Brytanii obraz Wojciecha Gersona Odpoczynek w tatrzańskim szałasie - obecnie na Zamku Królewskim w Warszawie;

• w 2010 r. z Francji obraz Melchiora de Hondecoetera Martwa natura z ptakami - obecnie w Muzeum Narodowym w Gdańsku;

• w 2011 r. z Wielkiej Brytanii aplika z głową meduzy - obecnie w Łazienkach Królewskich w Warszawie;

• w 2011 r. z Niemiec obraz Aleksandra Gierymskiego Żydówka z pomarańczami - obecnie Muzeum Narodowe w Warszawie;

• w 2011 r. ze Stanów Zjednoczonych obrazy Juliana Fałata Przed Polowaniem w Rytwianach i Naganka na polowaniu w Nieświeżu - obecnie Muzeum Narodowe w Warszawie;

• w 2011 r. z Niemiec obraz Anny Bilińskiej-Bohdanowiczowej Murzynka - obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie;

• w 2012 r. ze Stanów Zjednoczonych obraz Józefa Brandta Czaty - obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie;

• w 2012 r. ze Stanów Zjednoczonych obraz Witolda Wojtkiewicza Orszak - obecnie jako depozyt MSZ w Muzeum Narodowym w Warszawie (do czasu przedstawienia przez spadkobierców prywatnych właścicieli dokumentów poświadczających nabycie spadku);

• w 2012 r. z Niemiec obraz Szewc szkoły flamandzkiej - obecnie w Muzeum Pałac
w Wilanowie

• w 2014 r. z USA obraz Johanna Conrada Seekatza Św. Filip chrzci sługę królowej Kandaki – obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie

• w 2014 r. z Niemiec obraz Schody pałacowe Francesco Guardiego - obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie

Nadal trwają starania o zwrot 46 obiektów (Rosja - 17, Niemcy - 3, USA - 4, USA/Rosja - 2, USA/Włochy - 1, USA/Wielka Brytania - 1, USA/Niemcy – 1, Turkmenistan - 2, Polska - 15,).

 

powrót