Odzyskane zabytki z kolekcji etnograficznej na wystawie w Łodzi

15-09-2017

Fot. Danuta Matloch

Fot. Danuta Matloch

Fot. Danuta Matloch

Fot. Danuta Matloch

Fot. Danuta Matloch

Fot. Danuta Matloch

Fot. Danuta Matloch

Fot. Danuta Matloch

 

800 zabytków pochodzących z przedwojennej kolekcji pozaeuropejskiej Miejskiego Muzeum Etnograficznego, zagrabionej podczas II wojny światowej przez niemieckiego okupanta, będzie można oglądać w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi. 15 września wystawę czasową pod tytułem "Utracone – odzyskane. Ciąg dalszy…" otworzył wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Paweł Lewandowski.

Podczas uroczystości wiceminister Lewandowski odczytał list wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego.

"Otwarta właśnie wystawa prezentuje bezcenną z punktu widzenia historycznego kolekcję etnographiców utraconych w wyniku II wojny światowej, a odzyskanych staraniem resortu kultury w 2016 r. Temu wydarzeniu towarzyszy tym większa radość, że eksponatom przywrócono dawny blask, za sprawą zabiegów konserwatorskich" - napisał minister kultury.

Na wystawie zaprezentowane zostały zabytki przedwojenne - ocalone bądź odzyskane na przestrzeni lat - za pośrednictwem których widz pozna historię zdobywania kolekcji, jej losy wojenne, a także powojenne starania o odzyskanie, czynione przez kolejnych dyrektorów placówki. Zwieńczeniem wystawy jest ostatni sukces MAiE oraz Wydziału do spraw Strat Wojennych w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a więc restytucja 337 obiektów z Instytutu Etnologii Uniwersytetu w Getyndze im. Georga Augusta, która miała miejsce w maju 2016 r. Eksponaty poddano zabiegom konserwatorskim, które zostały sfinansowane przez MKiDN.

Powrót zabytków wydarzeniem bez precedensu

W 2016 r. odbyła się uroczystość przekazania do Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi kolekcji pozaeuropejskich eksponatów etnograficznych, utraconych w wyniku II wojny światowej. Ponad 330 zabytków sztuki afrykańskiej i południowoamerykańskiej z dawnego Muzeum Etnograficznego zostało odzyskanych staraniem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Uniwersytetu w Getyndze im. Georga Augusta. Powrót tego zbioru był wydarzeniem bez precedensu, zarówno z uwagi na dziedzinę sztuki jaką jest etnografia, jak i ze względu na liczebność kolekcji oraz jej kompletny charakter. Nie są to bowiem pojedyncze obiekty, lecz spójny zbiór sztuki afrykańskiej i południowoamerykańskiej, zgromadzony w tym kształcie przed wojną.

Kolekcja zagrabiona i rozproszona

II wojna światowa i włączenie miasta Łodzi w granice III Rzeszy spowodowały olbrzymie straty w dziedzinie dóbr kultury. Licząca ponad 1300 egzemplarzy kolekcja etnograficzna Muzeum uległa rozproszeniu i częściowemu zniszczeniu. 18 września 1940 r. całość zbiorów etnograficznych zapakowanych w 12 skrzyń władze niemieckie wywiozły do Lipska. W 1942 r. zbiory pozaeuropejskie zostały tam podzielone i sprzedane do czterech zainteresowanych nimi niemieckich instytucji muzealnych, w tym Uniwersytetu w Getyndze. Kolekcja zabytków ilustruje życie i kulturę ludów zamieszkujących tereny Afryki i Ameryki Południowej. Obiekty etnograficzne pozyskiwano od członków Ligi Morskiej i Kolonialnej oraz polskich podróżników i badaczy Afryki i Ameryki Południowej. Zbiór ten obejmuje przedmioty sztuki (rzeźby i maski), elementy uzbrojenia, wyroby ze skóry, przedmioty codziennego użytku, stroje, broń, pojemniki i plecionki z rafii, naczynia ceramiczne i tykwowe, a także instrumenty muzyczne.

Restytucja

Po wojnie zabytki uznane zostały za straty wojenne. Strona polska długo nie miała informacji o tym, dokąd trafiły łódzkie zbiory etnograficzne. Przemiany ustrojowe w Polsce po 1989 r. a także zjednoczenie Niemiec w 1990 r. pozwoliło żywić nadzieje na restytucję obiektów zrabowanych z Polski w okresie okupacji niemieckiej.

W 2012 r. na stronie internetowej www.lostart.de opublikowano łódzkie etnographica z Getyngi. Resort kultury rozpoczął wówczas intensywne prace nad dokumentacją restytucyjną, które z uwagi na mnogość zabytków, były niezwykle czasochłonne i trudne.

Jesienią 2015 r. MKiDN wystosowało roszczenie do władz Uniwersytetu w Getyndze im. Georga Augusta. Uczelnia pozytywnie rozpatrzyła wniosek strony polskiej i imponująca kolekcja trafiła na powrót w macierzyste mury Muzeum Archeologiczno-Etnograficznego w Łodzi.

Wystawa prezentowana w gmachu Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi czynna będzie od 15 września do 31 grudnia 2017 roku



powrót