Renowacja zabytkowych cmentarzy w Polsce i za granicą

Prace konserwatorskie prowadzone na zabytkowych cmentarzach finansowane są finansowane przez MKiDN w ramach Programu DZIEDZICTWO KULTUROWE; w Polsce - z priorytetu Ochrona zabytków, a poza granicami kraju - z priorytetu Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą. Opieka nad cmentarzami wojennymi i polskimi miejscami pamięci należy  do kompetencji podległej resortowi kultury Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Zabytkowe cmentarze na terenie Polski

Prace konserwatorskie na zabytkowych cmentarzach w Polce mogą być finansowane w ramach Programu DZIEDZICTWO KULTUROWE, priorytet Ochrona zabytków.

W 2014 r. łączną kwotą ponad 560 tys. zł dofinansowano zadania prowadzone przy 5 nekropoliach- wojennej, rzymskokatolickiej, muzułmańskiej i dwóch ewangelickich.  To: cmentarz wojenny w Łużnej, woj. małopolskie - konserwacja kamiennych pomników i tarasów widokowych, odtworzenie tabliczek na krzyżach oraz zakończenie konserwacji kamiennych elementów ogrodzenia, 50 tys. zł; kaplica grobowa rodziny Karola Scheiblera (XIX w.) na Starym Cmentarzu w Łodzi - konserwacja i restauracja fasady transeptu wschodniego, 250 tys. zł; mizar (XVIII w.)w Kruszynianach, woj. podlaskie - konserwacja i restauracja 17 nagrobków, 99,7 tys. zł; cmentarz (XVII w.) przy Kościele Pokoju w Świdnicy, woj. dolnośląskie - prace konserwatorskie 3 nagrobków, 100 tys. zł oraz Staromiejski Cmentarz Ewangelicki we Wschowie, woj. lubuskie - konserwacja płyt epitafijnych (XVII i XVIII w.) wraz z zabezpieczeniem muru.
 

MKIDN wspiera również warszawskie Stare Powązki - miejsce pochówku wielu wybitnych postaci, zasłużonych dla kultury i narodu, uczestników powstań i wojen.  Od 2008 r. na konserwację zabytkowej nekropolii resort przeznaczył ponad 1,2 mln zł. Dofinansowano 24 projekty - wnioskodawcą 23 był Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami im. Jerzego Waldorffa, a jednego - Archidiecezja Warszawska.  Dzięki temu przeprowadzono konserwację i rewitalizację ok. 70 pomników nagrobnych, części ogrodzenia cmentarza oraz kaplic.  W ub. roku ministerstwo przekazało 102 tys. zł dotacji dla portalu www.iPowązki.pl. Interaktywny przewodnik został stworzony przez pasjonatów Starych Powązek, którzy chcą w jednym miejscu zebrać całą dostępną wiedzę na temat cmentarza, a także przybliżyć Polakom i turystom historię osób tam pochowanych. Serwis umożliwia samodzielne umieszczanie przez użytkowników biogramów osób tam pochowanych i wyznaczanie własnej trasy spacerowej.

Polskie cmentarze za granicą

Dofinansowanie prac, których celem jest objęcie opieką i ochroną polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą, odbywa się w ramach Programu DZIEDZICTWO KULTUROWE, priorytet Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą.

Prace inwentaryzacyjne oraz konserwatorskie na cmentarzach cywilnych poza granicami kraju rozpoczęto już w 1992 roku.  Dzięki funduszom MKiDN w ostatnich latach udało się przeprowadzić wiele renowacji nagrobków osób szczególnie z polską kulturą i historią związanych, m.in. Gustawa Manteuffla (Drycany, Łotwa), bpa Andrzeja Patrycego Nideckiego (w kościele w Cēsis – dawnej katedrze biskupów wendeńskich, Łotwa), epitafium Bogusława i Anny Radziwiłłów w historycznej katedrze królewieckiej (Kaliningrad, Rosja), Romana Kochanowskiego (Monachium), Ignacego Domeyki (Santiago de Chile), Tadeusza Kościuszki (Zuchwil k. Solothurn), Władysława i Karoliny Platerów oraz Henryka Bukowskiego na zamku rappeswillskim, Salomei Słowackiej-Bécu, Józefa Pitschmana (Krzemieniec, Ukraina), Konstantego Jeleńskiego, Euzebiusza Słowackiego, Augusta Bécu (Wilno).

W 2012 r. podjęto prace na cmentarzach wileńskich: na Rossie, na Cmentarzu parafii św. Piotra i Pawła (Słonecznym) na Antokolu oraz na Cmentarzu Antokolskim. W 2014 r. zakończono renowację nagrobka Izy Salmonowiczówny – „Czarnego Anioła” – symbolu wileńskiej Rossy. Na Białorusi prace konserwatorskie prowadzono w Horodnikach i w kościele farnym p.w. Przemienienia Pańskiego w Nowogródku. W Gruzji przeprowadzono prace konserwatorskie na Cmentarzu Kukijskim w Tbilisi. W 2012 r. konserwacji poddano tam trzy nagrobki polskich inżynierów. Na cmentarzu Mistrzów Sztuki w Sankt Petersburgu ufundowano cenotaf Marii Szymanowskiej. Na cmentarzu Makaricha w rosyjskim Kotłasie w obwodzie archangielskim odsłonięto pomnik – symboliczny grób Eugeniusza Bodo.  Na Łotwie, w 2011 r. pamiątkową tablicą w kościele w Posiniu (łot. Pasiene) została uczczona poetka Konstancja Benisławska, a w 2013 r., w kościele p.w. Św. Trójcy w Dagdzie uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą Inflantczyka Kazimierza Bujnickiego - pisarza, wydawcę i społecznika.

W ramach obozu wolontariackiego młodzi ludzie z Polski, Niemiec, Ukrainy, USA roku dokonali opisu cmentarzy i kwater ormiańskich, sporządzili listę nazwisk spoczywających tam osób oraz wykonali wstępne prace porządkowe na cmentarzach w Kutach i Baniłowie. Dzięki dotacji MKiDN udało się przeprowadzić profesjonalną konserwację 4 nagrobków ormiańskich - unikatowych dzieł sztuki kamieniarskiej.

Polscy konserwatorzy pracowali również na cmentarzach Perè Lachaise i Montmartre w Paryżu oraz na Cmentarzu w Chalons en Champagne. W 2013 r., z funduszy MKiDN i przy wsparciu Ambasady RP w Rzymie przeprowadzono konserwację Grobu Artystów Polskich na rzymskim Campo Verano. Nagrobek, zaprojektowany przez rzeźbiarza Antoniego Madeyskiego, został oczyszczony i przywrócony do oryginalnego stanu. W grobie spoczywają również Aleksander Gierymski oraz rzeźbiarze Jadwiga Bohdanowicz i Wiktor Brodzki. W 2014 r. realizowane są tam kolejne prace.

Cmentarze wojenne i polskie miejsca pamięci

Sprawy opieki nad cmentarzami wojennymi i polskimi miejscami pamięci w kraju i za granicą należą do kompetencji podległej MKiDN Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Na stronie internetowej www.radaopwim.gov.pl  oraz w publikowanych przez ROPWiM materiałach znaleźć można informacje o polskich cmentarzach wojennych poza granicami kraju, m.in. na Monte Cassino, w Polskim Lasku obok Kostiuchnówki i Cmentarzach Katyńskich - w tym o nekropolii w Bykowni, której uroczyste otwarcie i poświęcenie nastąpiło 21 września 2012 r. z udziałem Bronisława Komorowskiego i Wiktora Janukowycza.

Stale rozwijana jest Ogólnopolska Komputerowa Baza Cmentarzy Wojennych w całej Polsce.   W 2014 r. szczególne znaczenie miały uroczystości 70. rocznicy bitwy o Monte Cassino i otwarcie Centrum Informacyjnego przy tamtejszym Polskim Cmentarzu Wojennym, dofinansowanego ze środków polskich resortów kultury i spraw zagranicznych.

Ze środków ROPWiM finansowane są prace remontowe na Cmentarzu Powstańców Warszawy. To największy cmentarz ofiar Powstania Warszawskiego (pod względem liczby ofiar największy polski cmentarz wojenny), założony 25 listopada 1945 r. na Woli. Spoczywają na nim szczątki ponad 104 tys. osób. W 2014 r. kosztem 883 tys. zł wykonano modernizację mogił nr 52 – 169, remont muru i architektoniczną oprawę wejścia. Od sierpnia trwa drugi etap remontu, który zakończy cały program modernizacji. Obejmuje on wymianę pozostałego odcinka muru granicznego oraz nowe urządzenie mogił nr 92-169, mogił o oznaczeniu literowym i kwaterę ofiar żydowskich. Zakończenie prac, których koszt wynosi ok. 1, 9 mln zł, planowane jest na połowę listopada br.

powrót