„Zrabowane – odzyskane. Dobra kultury – przypadek polski”

 

Zaprezentowanie polskich doświadczeń restytucyjnych na tle polityki i prawodawstwa innych państw, popularyzacja wiedzy o utraconym dziedzictwie kulturowym i podniesienie świadomości na temat skali polskich strat wojennych. To główne cele międzynarodowej konferencji pt. „Zrabowane – odzyskane. Dobra kultury – przypadek polski”, która potrwa od 12 do 14 listopada br. w Krakowie. O szczegółach Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Małgorzata Omilanowska mówiła podczas konferencji prasowej 5 listopada br.

Uczestnikami konferencji prasowej w siedzibie PAP byli też: prof. dr hab. Jacek Purchla - dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury oraz Jacek Miler – dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w MKiDN.

Krakowskie spotkanie, którego współorganizatorem jest Wydział Strat Wojennych MKiDN, będzie istotnym głosem w dyskusji na temat wojennych losów dóbr kultury, dokumentowania strat oraz prowadzonych w tym zakresie badań oraz doświadczeń restytucyjnych. Otworzy je minister Omilanowska, a prof. Purchla wygłosi wykład inauguracyjny “Kraków 1939-1945 i jego wojenne doświadczenia”.

W ramach konferencji zaplanowano trzy panele tematyczne: „Straty Polski”, “Dokumentowanie strat wojennych i badania proweniencyjne” oraz “Restytucja”. W pierwszym prelegenci przedstawią zagadnienia związane z grabieżą dzieł sztuki dokonaną przez nazistów i Armię Czerwoną. Zreferują kwestię losów dóbr kultury na Ziemiach Wschodnich, omówią straty prywatnych kolekcjonerów na przykładzie mieszkańców Warszawy, jak również straty Żydów polskich, tak istotnych z punktu widzenia utraconej wielokulturowości przedwojennej Rzeczypospolitej. W drugim swoimi doświadczeniami podzielą się specjaliści z Europy i Stanów Zjednoczonych. W trzecim wyjaśnione zostaną różne aspekty prawne zwrotu dzieł sztuki; eksperci podejmą także próbę zdefiniowania głównych wyzwań i problemów restytucji w Polsce i za granicą.

Wśród prelegentów jest m.in. światowej sławy amerykańska badaczka Lynn Nicholas, autorka bestsellerowej książki „Grabież Europy”, która opowie o rabunku dzieł sztuki w Europie, w tym o specyfice rabunku dóbr kultury w Polsce. Dr Uwe Hartmann z niemieckiego Biura Badań Proweniencyjnych odniesie się do kwestii dokumentacji strat wojennych oraz badań dotyczących pochodzenia dzieł sztuki. Doświadczenia restytucyjne, dokumentowanie strat wojennych oraz rewindykacja powojennych dóbr kultury do Polski będą natomiast tematami wystąpień pracowników Wydziału Strat Wojennych MKiDN.

Uczestnicy konferencji będą także mogli wziąć udział w warsztatach proweniencyjnych oraz sesji terenowej na Zamku Królewskim na Wawelu. Podczas zwiedzania odbędzie się prezentacja obrazu „Schody Pałacowe” Francesco Guardiego. Dzieło to zostało odzyskane przez Rząd RP z Niemiec w kwietniu 2014 r. i sprowadzone do Krakowa z Muzeum Narodowego w Warszawie specjalnie na tę okoliczność.

Ramowy program konferencji znajduje się na stronie http://www.mck.krakow.pl/conference/zrabowane-odzyskane-dobra-kultury-przypadek-polski

DZIAŁANIA RESTYTUCYJNE MKIDN

MKiDN prowadzi jedyną ogólnopolską bazę danych strat wojennych – www.dzielautracone.pl, która obecnie obejmuje blisko 63 tys. pozycji. Poszukuje m.in. prawie 7 tys. obrazów polskich twórców w tym: 47 obrazów Aleksandra Gierymskiego, 36 Jana Matejki, 59 Jacka Malczewskiego, 29 Stanisława Wyspiańskiego; 7,5 tys. dzieł malarstwa obcego, wśród których pojawiają się nazwiska takie jak: Rubens, Rembrandt czy Durer, prawie 3,8 tys. rzeźb i ponad 20 tys. wyrobów rzemiosła artystycznego. Za najcenniejszą stratę wojenną uważa się „Portret Młodzieńca” pędzla Rafaela, własność Muzeum Czartoryskich w Krakowie.

W poszukiwaniach ważną rolę odgrywają zgłoszenia osób prywatnych, które niekiedy przypadkowo trafiają na obiekty znajdujące się w ministerialnej bazie danych. Dlatego tak ważne jest rozpowszechnienie wizerunku utraconego dzieła sztuki - często jest pierwszym krokiem do jego odzyskania.

Serwis jest przyjazny w obsłudze, nie tylko dla osób związanych z tematem i środowiskiem muzealniczym. Przejrzysta szata graficzna, lista obiektów z zestawem filtrów, czytelne karty dzieł, sprawiają, że jest prosty w nawigacji. Ważną częścią jest zakładka „Informacje”, w której znaleźć można instrukcję postępowania w przypadku odnalezienia lub posiadania informacji o miejscu przechowywania utraconego dzieła. Wydział Strat Wojennych publikuje również opis procedur restytucyjnych (od etapu potwierdzenia proweniencji dzieła przez negocjacje do jego odzyskania) i – jeśli to możliwe – przywrócenia go szerokiej publiczności.

Ostatnie lata przyniosły przełom w tej dziedzinie - dzięki współpracy ministerstwa kultury m. in. z organami ścigania, także międzynarodowymi, powróciły m.in. obrazy: Oswalda Achenbacha „Via Cassia koło Rzymu”, Aleksandra Gierymskiego „Popiersie mężczyzny w renesansowym stroju” i "Żydówka z pomarańczami", Francesco Guardiego „Schody pałacowe”, Juliana Fałata "Przed Polowaniem w Rytwianach" i "Naganka na polowaniu w Nieświeżu", Anny Bilińskiej - Bohdanowiczowej "Murzynka", Józefa Brandta "Czaty" oraz "Szewc" szkoły flamandzkiej. Obecnie trwają starania o zwrot 46 obiektów.

powrót